Historia Hufca Lubliniec

Harcerstwo to nie jest coś, co się umie, ale to jest coś czym się jest.

Historia Hufca Lubliniec

Ksiądz pułkownik Jan Szymała

Jan Szymała ksiądz, pułkownik Wojska Polskiego, urodzony 5 maja 1889 roku w Dobrzeniu Wielkim pod Opolem. Pochodził z chłopskiej rodziny, ojciec jego nazywał się Jan, a matka Agnieszka z domu Tomala. Dzieciństwo Ks. Szymały przypada na okres germanizacji Śląska, był on najstarszy ze swego jakże licznego rodzeństwa, posiadał trzy siostry i trzech braci, którzy urodzili się w zagrodzie położonej w okolicy Opola, zachowanej w prawie kompletnym stanie do dnia dzisiejszego.

szyaladom2016
Dom rodzinny Szymałów w Dobrzeniu Wielkim

Uczęszczał on do szkoły niemieckiej, bo polskie w tym okresie nie istniały. Po ukończeniu piątej klasy Szkoły Podstawowej, mając trzynaście lat, powodowany łaską powołania, postanowił poświęcić się służbie Bogu i wstąpił wraz z trzema innymi chłopcami z Dobrzenia do Domu Misyjnego ojców Werbistów w Nysie. Był piętnastym w ciągu stu trzydziestu lat, chłopcem z Dobrzenia, który poszedł na księdza. Naukę kontynuował w Gimnazjum Misyjnym pod wezwaniem Św. Krzyża w Nysie. Pięć lat później uczył się w liceum dla werbistów w miejscowości Mödling pod Wiedniem. 4 września 1908 wstąpił do Zgromadzenia Słowa Bożego i po rocznym nowicjacie w St. Gabriel w Mödling pod Wiedniem podjął studia teologiczne i filozoficzne.

szymalaswiecenia
Pamiątka święceń kapłańskich - 8 września 1914r.

Święcenia kapłańskie przyjął we Wrocławiu 8 września 1914r., po czym został powołany do służby w armii niemieckiej. Po odbytym szkoleniu zostaje skierowany do szpitala wojskowego w Altheid (Polanica Zdrój) jako sanitariusz, a wreszcie mianowany kapelanem, i wysłany na front zachodni, gdzie zastaje go koniec wojny.

szymala1wojna2016a
Ksiądz Jan Szymała w mundurze pruskim w czasie I wojny światowej

W grudniu 1918r. zostaje wikariuszem w Mikulczycach (ówczesny pow. Bytom), gdzie w najbliższym czasie odbyć ma się plebiscyt wśród ludności dotyczący przynależności Śląska do Polski lub Niemiec. W tym czasie ks. Szymała zostaje zaprzysiężony jako członek tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska, która przygotowywała się do powstania, w razie interwencji armii niemieckiej, w związku z niekorzystnym wynikiem plebiscytu dla Niemiec. Bierze czynny udział w akcji plebiscytowej i II Powstaniu Śląskim.

W maju 1920 roku ks. Szymała przenosi się do Opola, gdzie prowadzi działalność agitacyjno - propagandową z ramienia Polskiego Komitetu Plebiscytowego. Zaczyna wydawać samodzielnie publikacje propagandowe i polityczne. Po niespełna dwóch latach zostaje odznaczony przez Wojciech Korfantego plebiscytową odznaką honorową, "Za dzielność i służbę ojczyźnie". Ponad to, dostaje list pochwalny ze stolicy Apostolskiej za szerzenie wiary w zgodzie z Bogiem i tożsamością Narodową.

ksero dtplomów.tif
Dyplom  - "Za dzielność i służbę ojczyźnie" - podpisany przez Wojciecha Korfantego

Z chwilą wybuchu III powstania śląskiego zgłasza się do dyspozycji Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych. Wchodzi jako jeden z dziewięciu członków w skład Wydziału Duszpasterskiego Naczelnej Komendy, zostaje mianowany kapelanem zabrzańskiej grupy szybkiej kapitana Pawła Cymsa, która po reorganizacji wojsk powstańczych została przemianowana na 2. pułk piechoty im. Tadeusza Kościuszki.

Ten oddział powstańczy uczestniczył w najkrwawszych bitwach powstańczych, np. operacji Kędzierzyńskiej i walkach o Górę Św. Anny, które pociągnęły za sobą wielkie straty w ludziach i sprzęcie. Miarą zasług bojowych Ks. Szymały są takie odznaczenia jak: Krzyż Walecznych, Krzyż Walecznych Śląska, Krzyż Niepodległości i Złoty Krzyż Zasługi.

cymza2015rft

W 1921 roku poszukiwany przez armię niemiecką ks. Szymała wstępuje do 74 Pułku Piechoty, który w Biedrusku pod Poznaniem oczekiwał na wstąpienie do Śląska i objęcie garnizonu w Lublińcu. Po wkroczeniu do Lublińca rozkazem Wojska Polskiego Ks. Szymała otrzymuje stopień kapitana.

szymalakarykatura2016
Karykatura księdza Jana Szymały wykonana przez Jerzego Szwajcera w 1929r

Z dniem 2 sierpnia 1922 obejmuje kapelanię wojskową przy kościele św. Krzyża w Lublińcu. 23 lutego 1923, po wystąpieniu ze zgromadzenia oo. werbistów, został przyjęty do grona księży Administracji Apostolskiej dla Śląska Górnego. W roku 1926 ks. Szymała zostaje proboszczem lublinieckiej wojskowej parafii pw. św. Michała Archanioła. Dzięki niemu kościół owej parafii zostaje gruntownie przebudowany, w latach 1927-1929.

We wrześniu 1922r. w Lublińcu rozpoczyna swą działalność pierwsze polskie Miejskie Koedukacyjne Gimnazjum (przy ulicy Sądowej 8), jednym z inicjatorów powstania tej placówki jest ks. Szymała, tam także do 1932r. pracuje jako katecheta. Na potrzeby uczniów z Opolszczyzny utworzył w Lublińcu pierwszą bursę (internat). Kilka lat później zainicjował powstanie nowej, dużo większej - w której zamieszkać mogło 145 uczniów, z czego około 120 pochodziło z Opola, pełnij tam funkcję kierownika i wychowawcy. Zaproponował wybudowanie nowego gmachu gimnazjum - które oddano w 1929r. (dzisiejsze LO)

szymal2016tggim
Ksiądz Jan Szymała wśród grona pedagogicznego Gimnazjum w Lublińcu

W 1931 roku Ks. Szymała awansuje na stopień majora, a siedem lat później pułkownika, był on jednak przede wszystkim zawodowym kapelanem wojskowym i zasadniczą jego funkcją było sprawowanie posługi pasterskiej. Podlegały mu dwa garnizony: w Lublińcu i Tarnowskich Górach z kościołem św. Anny, które to garnizony wchodziły w skład dekanatu krakowskiego diecezji polowej.

74pulkpiechoty2016
Ksiądz Jan Szymała - kapelan 74 Górnośląskiego Pułku Piechoty

Pod koniec lat dwudziestych ksiądz Szymała zostaje prezesem Koła Przyjaciół Harcerstwa w Lublińcu, który to urząd piastuje do wybuchu II wojny światowej. Dzięki nowemu prezesowi ilość członków KPH się powiększa (głównie o oficerów 74 GPP). Dochody z imprez organizowanych przez Koło (bale sylwestrowe, sztuki teatralne) oraz pieniążki ze składek członkowskich zaspokajają wydatki ówczesnej Komendy Hufca. Ze środków tych kupowano: namioty, sprzęt obozowy, dofinansowywano kursy, obozy i zloty. Koło Przyjaciół Harcerstwa sfinansowało również łodzi "Iskra" dla harcerskiego zastępu żeglarskiego. Wreszcie w 1936r. Koło wraz ze swoim prezesem ufundowało dla hufca sztandar.

W 1932 roku zaproponowano kandydaturę Ks. Szymały na kapelana harcerzy w Lublińcu. Ks. Szymała wyraził pozytywną opinię na złożoną propozycję i od października 1935 roku staje się kapelanem drużyn żeńskich i męskich w Lublińcu. Po kilku owocnych latach pracy z młodzieżą Związek Harcerstwa Polskiego (ZHP), nadaje Ks. Szymale odznakę "Za zasługi".

szymalaszkola2016yhuj
 Ksiądz Jan Szymała wśród harcerzy kręgu instruktorskiego
z Ludwikiem Klamą i z majorem Franciszkiem Żakiem z 74 GPP

W latach 1937-1939 pełni funkcję wiceprezesa Zarządu Obwodu Polskiego Związku Zachodniego w Lublińcu.

Ksiądz Szymała porządkuje cmentarz wojskowy, gdzie chowano żołnierzy niemieckich (poległych w I w. św.),  Powstańców Śląskich, a następnie oficerów polskich i ich rodziny zmarłych w okresie międzywojennym oraz stawia na 140 grobach okazałe krzyże.

12cmentarzwojskowy2016rft
Lubliniecki cmentarz wojskowy

Ksiądz Jan Szymała, pełni także funkcję kapelana Szpitala Psychiatrycznego w Lublińcu, gdzie, organizuje kaplicę.

szymała199
Ksiądz Jan Szymała wraz z kadrą Szpitala Psychiatrycznego w Lublińcu

Pracując w Lublińcu, zamieszkuje w willi przy ulicy Grunwaldzkiej 11.

grunwaldzka11ksia3016
Willa przy ulicy Grunwaldzkiej 11,
w której mieszkał ksiądz Jan Szymała w okresie pobytu w Lublińcu

Ks. Szymała przez 17 lat spędzonych w Lublińcu, wyrobił poczucie wartości u ludności pochodzenia Polskiego, którzy w zgodzie z Bogiem czuli, że należą do całości, którą była Polska. Dzisiejsi weterani wspominają prostego, serdecznego, i darzącego ich autentyczną sympatią "księdza Jasia", z tamtych lat który w czasie wolnym od pracy dużo przebywał z nimi, ucząc ich m.in. poprawnej polszczyzny. Stolica Apostolska przyznała Ks. Szymale złoty krzyż "Pro Ecclesia et Pontifice", za działalność kościelną i duszpasterską.

szymała4
Ksiądz Jan Szymała wśród dzieci pierwszokomunijnych
przed kościołem św. Krzyża w Lublińcu

Brał udział w kampanii wrześniowej, przekroczył granicę rumuńską i został internowany w obozie Calimanesti w Rumuni. Zorganizował tam szkołę dla dzieci oficerów polskich i prowadził duszpasterstwo wśród internowanych. Po przedostaniu się na teren Francji wstąpił do organizującego się wojska polskiego. Został mianowany szefem Duszpasterstwa I Samodzielnej Brygady gen. Stanisława Sosabowskiego, a od 1943 roku dziekanem 1 Korpusu Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

szymała jan7
Ksiądz pułkownik Jan Szymała w okresie służby
w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie

Od marca 1945 roku przez kilka miesięcy przebywał w Paryżu, gdzie opiekował się polskimi żołnierzami i przesiedleńcami. Następnie, od września 1945 roku do połowy 1946 roku przebywał w angielskiej strefie okupacyjnej, gdzie pełnił obowiązki delegata biskupiego J. Gawliny i szefa Duszpasterstwa Polskiego na strefę brytyjską. Sprawował opiekę duszpasterską w obozach byłych wysiedleńców przymusowych (Displaced Persons). Jego siedzibą była miejscowość Bad Oeynhausen - stanowisko Sztabu Okupacyjnego Armii Brytyjskiej.

szymala2015rft
Ksiądz Jan Szymała na spotkaniu z prezydentem Władysławem Raczkiewiczem

W listopadzie 1946 roku powrócił do kraju. Po powrocie do Polski bp Adamski 11 grudnia 1946 udzielił mu bezterminowego urlopu i pozwolił mu podjąć pracę duszpasterską w Administracji Apostolskiej Śląska Opolskiego. 5 grudnia 1946 został ustanowiony proboszczem parafii Wszystkich Świętych w Gliwicach. 5 maja 1954 przeszedł do parafii św. Jacka w Bytomiu. Pełnił jednocześnie funkcję dziekana dekanatu bytomskiego i członka Consilium Vigilantiae. W 1955 roku reaktywował Towarzystwo św. Alojzego i popierał działalność kulturalną na terenie parafii, za co spotkały go szykany ze strony władz komunistycznych.

szymala2015ftt
Ksiądz Szymała wśród swoich parafian w Bytomiu

Ksiądz pułkownik Jan Szymała, zmarł 31 grudnia 1962r. 3 stycznia 1963 roku na terenie cmentarza parafialnego mieszczącego się przy ulicy Staffa w Bytomiu, odbył się pogrzeb ks. Jana Szymały z udziałem ks. biskupa Franciszka Jopa, który przed wyruszeniem konduktu na cmentarz parafialny wygłosił z ambony pożegnalne słowa o zmarłym kapłanie.

szymalapogrzeb2016tfg
Pogrzeb księdza Jana Szymały - 3 stycznia 1963r.w Bytomiu

Było ono zwartą, opartą na źródłach opowieścią, eksponującą wojskową i powstańczą działalność duszpasterza, dzięki której parafianie może po raz pierwszy dowiedzieli się o jego barwnej przeszłości, ofiarnej służbie, zasługach i zaszczytach.

Niech pamięć o tym szlachetnym człowieku nigdy nie zginie.
Za to co zrobił dla ukochanej Ojczyzny jesteśmy mu to winni.

szymalgrob2015Grób księdza Jana Szymały na Cmentarzu "Jeruzalem", przy ulicy Staffa w Bytomiu

 

4 października 1997 roku w Liceum im. Adama Mickiewicza, miało miejsce odsłonięcie tablicy pamiątkowej dedykowanej ks. płk. Janowi Szymale.

szymal2015rftplyta
Płyta pamiątkowa w Liceum Ogólnokształcącym im.A.Mickiewicza w Lublińcu

Poświęcenia dokonał proboszcz parafii św. Mikołaja w Lublińcu, ksiądz Józef Żurek.

szymalapluta2016rft345
Poświęcenie płyty pamiątkowej - ksiądz Józef Żurek

8 września 2007r. jeden ze szczepów naszego hufca - "Zielona 8" przyjął imię księdza pułkownika Jana Szymały.

zielonaosemka2016
Uroczystość nadania imienia księdza pułkownika Jana Szymały - szczepowi "Zielona 8"

2 lata później, 18 grudnia 2009r. trzy seniorki (siostry) Harcerskiego Kręgu Królowej Jadwigi: hm. Krystyna Rożniewska, Eugenia Wajoras oraz Wacława Budzyńska ufundowały szczepowi piękny sztandar.

sztandarszymala2016
Eugenia Wajoras oraz Wacława Budzyńska przekazują ufundowany przez siebie sztandar

Zgodnie z ceremoniałem ZHP Komendantka Hufca hm. Aleksandra Miedźwiedzik przekazała go na ręce Komendanta Szczepu phm. Henryka Budzyńskiego, po czym nastąpiła jego prezentacja przed uczestnikami uroczystości.

sztandarszymala20162
Komendant szczepu Zielona 8 - phm Henryk Budzyński oraz druh Marek Budzyński
podczas uroczystości przekazania sztandaru

Zapraszamy do obejrzenia filmu, opowiadającego o życiu i działalności księdza pułkownika Jana Szymały. Autorami filmu są: Mateusz Beldzik, Michał Czuma oraz Bartosz Pradela.

Opracowane na podstawie:
J.Pelc-Piastowski, Szlak Czarnych Orłów tom.I, Katowice 2002
M. A. Mastalirz, 74 Górnośląski Pułk Piechoty, Lubliniec 2000
J.Bula, Harcerstwo na terenie miasta Lublińca w latach 1920-1949, Kraków 2000
Dzieje kościoła św. Krzyża w Lublińcu - strona internetowa Parafii Podwyższenia Świętego Krzyża w Lublińcu
ks. A.Gogolewski - Elston, Rozkaz Wewnętrzny Biskupa Polowego Wojsk Polskich, Dział nieurzędowy, Warszawa 1939 
M.Berbesz - "Ks.płk. Jan Szymała - Kapelan żołnierskich dusz", Nasza Służba, Warszawa 2014
Archiwum Państwowe w Katowicach - Hufiec Lubliniec

Zdjęcia:
J.Pelc-Piastowski, Szlak Czarnych Orłów tom.I, Katowice 2002
M. A. Mastalirz, 74 Górnośląski Pułk Piechoty, Lubliniec 2000
Zbiory prywatne rodziny Szymała-Śliwińska
Zbiory prywatne - Alojzy i Marcin Gajek
Zbiory prywatne - Marian Berbesz
Zbiory parafia św Jacka w Bytomiu
Zbiory prywatne - Bartłmiej Zbączyniak
Muzeum Internetowe Pamiątek Historycznych LO w Lublińcu