Historia Hufca Lubliniec

Przedwojenni działacze harcerscy w styczniu 1945 roku nie zmarnowali ani chwili, czyniąc niezwłocznie starania o reaktywowania Hufca harcerskiego w Lublińcu. W dniu 20 stycznia 1945 r. przybył do Lublińca kurier Komendy Chorągwi Harcerzy w Katowicach z pierwszym powojennym okólnikiem. Okólnik trafił do rąk druha Piotra Benskiego, którego upoważnił do jego odebrania harcmistrz Ludwik Klama (przedwojenny komendant Hufca Lubliniec), sam zajęty tworzeniem powojennej oświaty. Dnia 21 stycznia 1945 r. dh Piotr Benski wraz ze swą siostrą druhną Moniką Benską rozwiesił na terenie Lublińca ok. 50 szt. ogłoszeń następującej treści:

Ogłoszenie:

Dnia 24 stycznia 1945 r. o godz. 16
obok Komendy Hufca ul. Poprzeczna od ul. Pawła Stalmacha do Sądu
odbędzie się pierwsza zbiórka harcerzy. Chętnych zaprasza się na zbiórkę.

Organizator

Na pierwszą zbiórkę przybyli druhowie Piotr Benski, Marian i Arkadiusz Ożarowski. Jednak w następnych dniach w wyniku rozmów przeprowadzonych z byłymi instruktorami ich grono systematycznie się powiększało. Pierwsze posiedzenie Komendy Hufca Harcerzy w Lublińcu odbyło się dnia 1 lutego 1945r. w prywatnym mieszkaniu druha Mariana Ożarowskiego. Podczas niego przeprowadzono w jawnym głosowaniu wybory składu komendy. Przedstawiała się ona się następująco:

- Dh Piotr Benski - komendant Hufca
- Dh Marian Ożarowski - zastępca komendanta Hufca, kierownik organizacyjny,
- Dh Franciszek Kątny - instruktor komendy,
- Dh Arkadiusz Ożarowski - członek komendy,
- Dh Mieczysław Pawłowski - członek komendy

Oficjalne zarejestrowanie działalności Komendy Hufca w Wydziale Spraw Wewnętrznych przy Starostwie Powiatowym w Lublińcu nastąpiło w dniu 3 lutego 1945 r. Tego samego dnia złożono odpowiedni meldunek w Komendzie Chorągwi w Katowicach. Na kolejnych posiedzeniach komendy w poszerzonym składzie, z udziałem harcerek, przyjęto plan działania. Entuzjazm tworzenia poszczególnych ogniw harcerskich udzielał się wszystkim przedwojennym instruktorom. W wyniku ich poczynań powstały pierwsze powojenne drużyny w Lublińcu (dane z lipca 1945r.)

- I MDH im. Tadeusza Kościuszki, której drużynowym został H.O Marian Ożarowski
(50 harcerzy) przy Gimnazjum w Lublińcu
- II MDH im. Adama Mickiewicza, z drużynowym wyw. Gerardem Aleksą
(40 harcerzy) przy Szkole Powszechnej w Lublińcu
- I MDH im. Józefa Poniatowskiego z drużynowym młodzikiem Henrykiem Pasieką
(25 harcerzy) w Herbach Śląskich
- I MDH w Kaletach - której drużynowym został H.O Jerzy Gasztych
(40 harcerzy) przy Szkole Powszechnej w Kaletach
- I ŻDH im. Marii Konopnickiej - z drużynową przewodniczką Martą Binkowską
(25 harcerek) przy Szkole Powszechnej w Lublińcu
- II ŻDH im. Olgi Orzechowskiej - z drużynową druhną Felicją Piotrowską
(35 harcerek) przy Gimnazjum w Lublińcu
- I Gromada Zuchowa - z wodzem przewodniczką Walburgą Kowalsówną
(40 zuchów) przy Szkole Powszechnej w Lublińcu

Drużyny w pozostałych miejscowościach powiatu zorganizowano po przeszkoleniu drużynowych. Od dnia 1 marca 1945 r. Komenda Hufca w Lublińcu miała własną siedzibę w prywatnym biurze druha Benskiego przy ul. Armii Czerwonej (obecnie ul. Częstochowska). Sekretarką Hufca Harcerzy i Harcerek została druhna Monika Benska.

Pierwszy występ publiczny, po wojnie, harcerzy i harcerek oraz zuchów w mundurkach odbył się 1 maja 1945r. w ilości 147 członków.

Po przybyciu do Lublińca druhny phm Wardzalanki, nastąpił podział na dwie Komendy Hufca.

W Kaletach rozpoczyna swą działalność, podległy Komendzie Hufca Lubliniec - Harcerski Ośrodek w Kaletach, który już w listopadzie 1945r. liczy około 160 harcerzy i harcerek. Kierownikiem Ośrodka jest druh Jerzy Gasztych, jego zastępcą zaś druhna A.Dragonówna. Przy Ośrodku rozpoczyna swoją działalność Zespół Artystyczny.

Harcerze kaletańscy, w tle harcówka (1945r)

W skład Ośrodka, który mieści się harcówce na tyłach Szkoły, wchodzi 5 drużyn:
- I drużyna męska - drużynowy Z.Gawron
- II drużyna męska - drużynowy Erwin Maślonka
- III drużyna męska - drużynowy Leszek Gasztych
- I drużyna żeńska - drużynowa M.Krzywańska
- II drużyna żeńska - drużynowa Marta Kamińska

Społeczeństwo powiatu lublinieckiego, zafascynowane pracą harcerzy przedwojennych oraz ich postawą w trakcie wojny, nie odmówiło pomocy w trudnym momencie reaktywowania harcerstwa w 1945r. Przykładem tego jest pierwszy obóz letni zorganizowany w Szkole Podstawowej w Kochcicach nieopodal Lublińca. Na potrzeby, którego Hufiec zakupił 12 sztuk namiotów wojskowych. Pieniądze na zakup pochodziły z pożyczki jaką udzielił harcerzom klasztor Ojców Oblatów, a także z datku jaki na Hufiec przekazał ówczesny komendant - druh Piotr Benski, niestety z przyczyn technicznych harcerze nie mogli z nich skorzystać. Na odezwę Komendy Hufca w Lublińcu odpowiedziały także majątki państwowe, udostępniając znaczne ilości pszenicy, żyta i ziemniaków z przeznaczeniem na ten obóz. Po ustaleniu ilości niezbędnych na obóz nadwyżkę prowiantu sprzedano w młynie w Glinicy i za uzyskane pieniądze zakupiono inne środki żywnościowe potrzebne do zorganizowania obozu. Obóz, w którym brało udział ok. 40 harcerzy trwał od 26 VI do 9 VII 1945r. Kadrę obozu stanowili m.in. Arkadiusz Ożarowski, Stanisław Gawron, Ludwik Klama. Jednym z najważniejszych momentów obozu - było pierwsze, powojenne, przyrzeczenie harcerskie, które odbyło się na placu przed pałacem, tuż przy specjalnie wykonanej kapliczce obozowej.

Obóz w Kochcicach w 1945r.

W tym samym roku w Osowcu odbył się obóz, zorganizowany w ramach Centralnej Akcji Szkoleniowej - CAS. Spośród harcerzy lublinieckich brali w nim udział Marian i Wit Ożarowscy oraz Roman Mizgalski.

CAS w Osowcu w 1945r.

Harcerze i harcerki z Ośrodka Harcerskiego w Kaletach, także organizują swój pierwszy stały obóz. Do Krywałdu, leśnej osady w okolicach Bruśka - wyjeżdża z Kalet ponad 70 osób.

Obóz harcerski na Krywałdzie w 1945r.

We wrześniu 1945 r. harcerze Hufca Lubliniec uczestniczyli w uroczystościach 25-lecia harcerstwa na Górnym Śląsku w Katowicach,

a także w wyjeździe do Warszawy, gdzie drużyny kaletańskie wzięły udział w uroczystym otwarciu roku harcerskiego Stołecznej Chorągwi ZHP.

Harcerze z Ośrodka ZHP Kalety w Warszawie w 1945

Harcerstwo w Lublińcu się umacniało i rozwijało, dlatego pod koniec 1945r. postanowiono o rozszerzeniu składu Komendy Hufca ZHP Lubliniec, który w grudniu przedstawiał się następująco:
Komendant Hufca Lubliniec - druh Piotr Benski
Przyboczny Komendanta - druh phm. Marian Ożarowski
Sekretarz Hufca - druh Romulad Mizgalski
Referent Gospodarczy (skarbnik) -druh wywiadowca Zbigniew Ociepko
Namiestnik Zuchowy - druh Harcerz Orli Jan Drozdowski
Referenci drużyn harcerskich - phm. Marian Ożarowski (Lubliniec), hm. Kazimierz Zieliński (Lisów), phm. Alojzy Janeczek (Koszęcin, Kalety), HO Ryszard Podleszka (Dobrodzień)
Kapelan Hufca - ksiądz phm. Witold Hadryan

Pełnym niezwykłych wydarzeń był także 1946 rok. Od 14 II do 31 III prowadzono w Szkole Podstawowej nr 1 w Lublińcu kurs dla zastępowych. W dniu 23 kwietnia 1946r. odbyła się uroczystość poświęcenia sztandaru drużyny im. ks. Skorupki przy Małym Seminarium Duchownym w Lublińcu. Rodzicami chrzestnymi byli Antonina Rożniewska i Zenon Zbączyniak.

Także w kwietniu tego samego roku harcerze z Lublińca, a wśród nich dh Anatol Muszała - drużynowy V MDH im. Lisa Kuli w Lublińcu, uczestniczyli w obchodach pierwszej rocznicy oswobodzenia Szczecina. Wydarzenie to wspomina Anatol Muszała: „W kwietniu 1946 r. w Szczecinie odbyła się defilada z okazji oswobodzenia Szczecina. Tysiące harcerek i harcerzy manifestowało niechęć dla komunistycznego przywództwa naszego kraju. Karą za to było przesunięcie drużyn harcerskich mających iść na czele defilady do jej końca, gdy z trybuny honorowej zeszli już oficjele, ale i tak aplauz ze strony mieszkańców był ogromny”.

19 maja harcerze Hufca Lubliniec uczestniczyli w uroczystościach 25-lecia wybuchu III Powstania Śląskiego, które odbyły się  Górze Świetej Anny.

Tydzień później, Górę Świętej Anny odwiedzili harcerze Drużyny im. księdza J.Skorupki przy Małym Seminarium Ojców Oblatów w Lublińcu. Z harcerzami pojechał ksiądz Jerzy Joniec, oraz drużynowy ksiądz Witold Hadryan (pełniący także funkcję kapelana Hufca Lubliniec).

30 maja harcerze i harcerki lublinieckie - zorganizowali Powiatowy Turniej Świetlicowy. Impreza rozpoczęła się mszą świętą w kościele parafialnym o godzinie 9.00 Następnie odbyły się popisy konkursowe zespołów świetlicowych w auli lublinieckiego gimnazjum i zawody lekkoatletyczne na boisku sportowym w parku. Późnym popołudniem w okolicach godziny 17.00 można było obejrzeć występy zespołów ludowych oraz chórów, które swój koncert dały w Parku Grunwaldzkim. W tym samym czasie obywały się mecze piłkarskie. Turniej zakończyła zabawa taneczna w parku.

Od 8 do 10 czerwca, wszystkie drużyny harcerskie z Luiblińca, wzięły udział w dwudniowej wycieczce połączonej z ćwiczeniami polowymi w lesie, która odbyła się w Swacioku (Kochanowice). Podczas tych dwóch dni, harcerze lublinieccy wraz z druhami z Częstochowy, uczestniczyli we wspólnych grach terenowych, ogniskach praz polowych nabożeństwach.

Podniosła uroczystość odbyła się 20 czerwca 1946 r., kiedy to druhowie Franciszek Kątny, Anatol Muszała i Mieczysław Pawłowski sprowadzili do Lublińca przedwojenny sztandar Komendy Hufca, który po wojnie odnalazł się w Zwoleniu. Jego obecność w Zwoleniu wyjaśnił druh Pawłowski we wspomnieniach: „Po wybuchu wojny 1 IX 1939 roku druhowie, którzy opuszczali Lubliniec, zabrali ze sobą sztandar, uciekając z nim aż pod Radom. Ponieważ zabranie go w dalszą drogę było niemożliwem, zostawili go u jednego kolejarza, prosząc by go ten zachował, a w drodze powrotnej zabiorą go na powrót do Lublińca. Niestety los chciał inaczej. Tym druhom nie było dane wrócić już do swego miasta. Polegli na polu bitwy. Kolejarz ten strzegł tego sztandaru jak oka w głowie. Z powodu częstych rewizji i łapanek ze strony okupanta obawiał się, by właśnie ten sztandar nie był powodem wielkiego nieszczęścia. Chciał go jednak zachować, tak jak przyobiecał […] Schował go na strychu tamtejszej remizy strażackiej […] Z czasem sztandar poszedł w zapomnienie. Nadszedł pamiętny styczeń 1945 r. Chwila wyzwolenia spod jarzma okupacyjnego […] Z biegiem czasu na terenie Zwolenia zaczęto organizować drużyny harcerskie […] W tej chwili przypomniał sobie ów kolejarz, że przecież on przed laty schował sztandar. Mówił o tym swojemu synowi […] Z jakąż dumą i radością patrzyli nań, gdy stwierdzili, że niema na nim żadnych uszkodzeń. Dano wiec znać do lublinieckiego hufca i proszono, aby w dniu 19 czerwca 1946 r. odebrano ten sztandar”. Na uroczystość powitania sztandaru złożyła się defilada i msza św. połączona z ponownym poświęceniem tego cennego harcerskiego symbolu.

W czerwcu 1946r. harcerze Hufca Lubliniec uczestniczyli w dwudniowej wycieczce, połączonej z ćwiczeniami polowymi w lesie "Swacioku" 2km. na północny wschód od Kochanowic wraz z harcerzami z Czestochowy. 

Letni obóz w 1946 roku odbył się w Gronowicach koło Olesna. Chętnych było tak wielu, że komenda hufca zdecydowała o zorganizowaniu dwóch turnusów. Pierwsza grupa uczestniczyła więc w obozie w lipcu, a druga w sierpniu 1946r.

Harcerze Ośrodka Harcerskiego w Kaletach także wyjeżdżają na swój obóz letni. Tym razem wyjeżdżają w Góry Opawskie, gdzie w Jaranatowicach rozbijają swoje namioty.

Obóz w Jarantowicach 1946r.

W 1947 roku drużyny prowadziły regularne zbiórki, organizując dodatkowo inne zajęcia i tak np. I MDH, działająca przy gimnazjum utworzyła orkiestrę złożoną z akordeonistów, fanfarzystów, perkusistów i werblistów.

Na początku roku nastąpiła zmiana na funkcji komendanta lublinieckiego hufca. Druha Piotra Benskiego zastąpił Marian Ożarowski.

Tak we wspomnieniach druh Benski pisał o przyczynach rezygnacji: "Wobec prześladowania członków Komendy Hufca, zwróciłem się do Komendanta Chorągwi hm Niderlińskiego o odwołanie mnie z pełnienia funkcji Komendanta Hufca Harcerzy w Lublińcu. Odwołanie nastąpiło z dniem 27 marca 1947r. proszono mnie o dalszą współpracę, co też uczyniłem. Na nowego komendanta Hufca zaproponowałem druha phm. Mariana Ożarowskiego, który został zatwierdzony". Druh Piotr Benski - pisząc o prześladowaniach, miał na myśli służby Urzędu Bezpieczeństwa.

Letnie obozy harcerskie w 1947 roku odbyły się w dniach od 1 do 21 lipca w miejscowości Turawa oraz w terminie 24 lipca do 20 sierpnia w Paczkowie.

We wrześniu 1947r. przy Komendzie Hufca ZHP Lubliniec powstał Harcerski Klub Sportowy "Vis".

W 1948 roku harcerze aktywnie włączyli się w akcję Harcerskiej Służbie Polsce. Realizując jej zadania, uczestniczyli m.in. w letnim obozie w Międzyzdrojach, gdzie pieczę nad wyprawą z ramienia lublinieckiego hufca sprawował jego komendant Marian Ożarowski.

Pod koniec grudnia 1948r. ścisła Komenda Hufca ZHP Lubliniec składała się z 15 osób:
Komendant Hufca - druh Marian Ożarowski
Przyboczny Hufcowego (z-ca) - druh Roman Bieniek
Przyboczna zuchowa - druhna Marta Binkowska
Sekretarz Hufca - druh Czesław Okręt
Referat Gospodarczo -Skarbowy - druh Piotr Benski
Referat Druzynowy - druh Romuald Mizgalski
Referat Drużynowy - druh Stanisław Sztuka
Referat Organizacyjny - druh Edward Zysiek
Referat Wychowania Fizycznego - druh Hieronim Rożniewski
Referat HSI - druh Zenon Kaczmarek
Magazynier - druh Sylwester Grześkowiak
Członek Komendy Hufca - druh Paweł Jendrysik
Członek Komendy Hufca - druh Stanisław Wojciechowski
Referat HSP - druh Włodzimierz Spyra
Referat HSP - druh Marian Gruchaman

Zaś w lutym 1949r. w Hufcu działało: 446 harcerzy w 15 drużynach harcerskich, oraz 196 zuchów w 9 gromadach zuchowych.

W samym Lublińcu funkcjonowały: I MDH im. Tadeusza Kościuszki (drużynowy - wywiadowca Edward Ruszel), II MDH im. Adama Mickiewicza (drużynowy - ćwik Czesław Okręt), III MDH im. Konrada Mańki (drużynowy - wywiadowca Lucjan Strancich), IV MDH im. Konstantego Damrota (drużynowy - ćwik Marian Skorupa), V MDH im. Lisa Kuli (drużynowy - ćwik Maciej Liberski), VII MDH im. Józefa Lompy (drużynowy - Harcerz Orli Roman Bieniek), VIII MDH im. Władysława Sikorskiego działająca na Steblowie (drużynowy - wywiadowca Arkadiusz Smyrek) oraz I Gromada Zuchowa "Dzielne Zuchy" (drużynowy - wywiadowca Augustyn Kopyto), II Gromada Zuchowa "Krasnale" (drużynowy - młodzik Ludwik Biegała), III Gromada Zuchowa "Marynarze" (drużynowy - ćwik Andrzej Malik), IV Gromada Zuchowa "Słowianie" (drużynowy - wywiadowca Wiktor Grzona), V Gromada Zuchowa "Leśne Ludki" (drużynowy - Wacław Kur), VI Gromada Zuchowa  "Łowcy Przygód" (drużynowy - wywiadowca Henryk Bieniek).

Poza Lublińcem, drużyny harcerskie działały w: Kaletach - II MDH im. Zawiszy Czarnego (drużynowy - ćwik Henryk Ratajczyk), oraz III MDH im. Józefa Poniatowskiego (drużynowy - ćwik Konrad Kupilas), Strzebiniu - I MDH im. Andrzeja Małkowskiego (drużynowy - ćwik Bonawentura Kobielski), Koszęcinie - I MDH im. Tadeusza Kościuszki (drużynowy - ćwik Stefan Goniwiecha), Herbach - I MDH im. Józefa Poniatowskiego (drużynowy - wywiadowca Możdżeń Bogumił), Lisowie - I MDH im. Romulada Traugutta (drużynowy - wywiadowca Henryk Frączek), Kochcicach - I MDH im. Henryka Dąbrowskiego (drużynowy - wywiadowca Józef Cieśla) a także w Dobrodzieniu - I MDH im. Bolesława Chrobrego (drużynowy - ćwik Wojciech Lisowicz). Stan Hufca uzupełniały działające w powiecie Gromady Zuchowe: w Koszęcinie - Gromada Zuchowa "Wilczki" (drużynowy - wywiadowca Jerzy Pietrucha), w Dobrodzieniu Gromada Zuchowa "Dzielne zuchy" (drużynowa - Marta Binkowska) i w Kaletach - Gromada Zuchowa "Rycerze Przyrody" (drużynowy - ćwik Edward Biaryc).

W 1949r. harcerze Hufca Lubliniec wyjechali na obóz do Suchedniowa i jak miało się okazać był to ostatni obóz Hufca przed jego rozwiązaniem:(

W okresie powojennym na laurach nie spoczęli również harcerze, których los rzucił poza granice Polski. Przykładem aktywnej postawy instruktorskiej był dh Paweł Jendrysik, który będąc we Francji, tworzył spośród tamtejszej polskiej młodzieży drużyny harcerskie na wychodźstwie m.in. w Lille, Nancy i Paryżu.

Wspaniały rozwój harcerstwa został zahamowany w 1949 roku. Wkrótce Lubliniec jak i cała Polska utraciła tradycyjne harcerstwo na rzecz Organizacji Harcerskiej. Organizacja ta podporządkowana Związkowi Młodzieży Polskiej nie była nawet namiastką dotychczasowego harcerstwa. Harcerze lublinieccy, którzy nie chcieli w Polsce Ludowej budować socjalizmu, a takich była zdecydowana większość, zawiesili swoją działalność w harcerstwie.

Opracowano na podstawie:
Historia Hufca Lubliniec 1945-1975 - druh Henryk Pietrek
Archiwum Hufca Lubliniec
Archiwum Państwowe w Katowicach - dokumentacja Hufca Lubliniec
Wspomnienia - Mieczysław Pawłowski
Wspomnienia - Anatol Muszała

Zdjęcia:
Archiwum Hufca Lubliniec