Historia Hufca ZHP Lubliniec - SP9ZAK
Historyczny rys Harcerskiej Radiostacji Krótkofalowej
przy Komendzie Hufca ZHP w Lublińcu - SP9ZAK
W 1923r. na Zlocie Chorągwi Wielkopolskiej w Poznaniu uruchomiono pierwszą polową radiostację harcerską. Jednak dopiero w latach 30-tych nastąpił w harcerstwie rozwój krótkofalarstwa. W 1934r. przy Głównej Kwaterze Harcerzy powstał samodzielny Referat Krótkofalarstwa. W 1936r. ZHP przystąpił do Polskiego Związku Krótkofalowców. Utworzono wówczas Referaty Krótkofalarskie w głównych kwaterach harcerek i harcerzy. Na upowszechnienie krótkofalarstwa wpłynęło ukazanie się broszury "Wstęp do krótkofalarstwa", autorstwa hm. Stanisława Peterki. W listopadzie 1937r. nastąpiło oficjalne otwarcie harcerskiej sieci łączności radiowej – „została uruchomiona radiostacja Głównej Kwatery Harcerzy. Aby uzyskać prawa krótkofalowca, należało otrzymać z Ministerstwa Poczt i Telegrafów licencję na krótkofalową radiostację nadawczą, a z Głównej Kwatery przydział znaków nasłuchowych.
Referat krótkofalarstwa pośredniczył przy sprowadzaniu bezcłowego sprzętu amerykańskiego o wartości ok. 2 000 zł. Starał się również o rabaty na sprzęt radiowy, zapoczątkował istnienie ruchomych biblioteczek radiowych, zabiegał w Ministerstwie Poczt i Telefonów o przyśpieszenie legalizacji radiostacji nadawczych. W 1938r. istniało ich dwanaście, dodatkowo 8 prywatnych radiostacji harcerskich było zrzeszonych w klubach Polskiego Związku Krótkofalowców, zaś dalsze 8 było w trakcie legalizacji. Harcerskich jednostek organizacyjnych, pracujących z tą specjalnością było wówczas 50. Skupiały one 1800 harcerzy w ponad 100 miejscowościach. W 1938r. odbyło się 28 harcerskich kursów radiowych, liczących łącznie ponad 400 uczestników.
Na początku stycznia 1939r. przydzielone zostały nowe serie znaków nasłuchowych przez GKH-y, w wyniku czego powstało 15 nowych radiostacji harcerskich. W ramach kursu odbyła się II Konferencja Radiowa zajmująca się problemami krótkofalarstwa harcerskiego.
Na przełomie stycznia i lutego 1939r. odbyły się I Foniczne Harcerskie Zawody Radiowe, w których wzięło udział 10 stacji nadawczych i 74 nasłuchowych. Od lutego 1939r. „Tygodnik Radiowy” stał się 2-godzinną audycja zawierającą część muzyczną. W czerwcu 1939r. weszła w życie Instrukcja o harcerskich dyplomach radiowych. Łącznie w 1939r. nadsyłanych było do biura QSL ZHP ponad 1000 kart miesięcznie.
W drugiej połowie sierpnia 1939 roku Ministerstwo Poczt i Telegrafów zarządziło przerwanie działalności radiostacji amatorskich cofając wszystkie licencje nadawcze. Ten nieprzemyślany krok zlikwidował zorganizowaną w ramach pogotowia harcerskiego sieć radiowej łączności. Łączności, której tak brakowało we wrześniu 1939 roku.
Na fali zainteresowania działalnością krótkofalarską także w Hufcu Lubliniec - najpierw pod koniec 1938r. licencję nasłuchową otrzymał druh Stanisław Wojciechowski - SPL 889,
zaś w marcu 1939r. rozpoczął działalność Harcerski Ośrodek Radiowy w Lublińcu - ze znakiem SP 919 H. Niestety na chwilę obecną nic więcej nie wiemy o jego funkcjonowaniu w okresie od marca do sierpnia 1939r.
W okresie międzywojennym w Lublińcu pierwszym licencjonowanym krótkofalarzem był starszy sierżant Alojzy KOSMALA, który posługiwał się znakiem SP1OM. Był on łącznościowcem w 74 Górnośląskim Pułku Piechoty (74GPP). Druh Marian Ożarowski o znaku SP9CWJ wspominał, że st. sierż. Kosmala był kolegą jego ojca (sapera w 74 GPP) i to właśnie on zaszczepił mu - bakcyla krótkofalarstwa.
Alojzy Kosmala - licencję otrzymał w listopadzie 1937r.
Harcerski Klub Łączności "Delta" przy Komendzie Hufca ZHP w Lublińcu rozpoczął działalność 1 listopada 1967 roku - początkowo jako klub nasłuchowy i radiowo - techniczny Polskiego Związku Krótkofalowców, a następnie od roku 1968 jako klub nadawczy pod znakiem SP9ZAK.
Tak o założeniu klubu wspomina druh Eugeniusz Siluk: "W latach 1960 nie było krótkofalarstwa na terenie naszego powiatu. Natomiast powstał przy urzędzie pocztowym Klub Ligi Obrony Kraju, w którym działała radiostacja, więc by nabyć podstawowe wiadomości i umiejętności - razem z druhem Marianem zapisaliśmy się do niego. Nasza nauka w Klubie nie trwała długo. Już po roku zrezygnowaliśmy z jego członkostwa i rozpoczęliśmy realizację marzenia, którym było założenie Harcerskiego Klubu Łączności. Właśnie zwolniło się pomieszczenie w naszej harcówce przy ulicy Paderewskiego.
Akcja stawiania olbrzymiego masztu przy harcówce na Paderewskiego
gdzie mieścił się początkowo Klub i radiostacja harcerska
od lewej: Gienek SP9CWF - Jurek SP9AYB, druh Kołodziej, (..)
Teraz trzeba było tylko wyrobić papiery i zdobyć licencję. W tym celu pojechaliśmy na egzamin do Katowic, który zdaliśmy przed Komisją państwowa zdaliśmy pozytywnie. Ma się rozumieć, że od razu wystąpiliśmy o przydzielenie nam znaków krótkofalarskich. Druh Marian otrzymał SP9CWJ. Natomiast ja otrzymałem SP9CWF. To jednak nie był koniec naszych problemów. Ówczesne przepisy mówiły, że żeby klub powstał należało mieć kategorię pierwszą, niestety my mieliśmy tylko drugą. Druh Marian nie zamierzał składać broni:) Wysłał pismo do zarządu PZK oraz do państwowej inspekcji z prośbą, by mimo wszystko - przyznali nam licencję harcerską. Odpowiedź była natychmiastowa. Poradzono nam byśmy się zgłosili do pana Jerzego Skorupy, który był krótkofalowcem w Lublińcu. Tak też uczyniliśmy. Jurek od razu wyraził zgodę by zostać kierownikiem Klubu, a ja z druhem Marianem dołączyliśmy swoje licencje i po miesiącu mieliśmy zezwolenie. Pierwsze łączności robiliśmy w Szkole Podstawowej nr 1 w gabinecie fizycznym druha Mariana. Ależ mieliśmy z tego radochę. Dla mnie powodem do dumy było także urządzenie nadawcze, które zrobiłem osobiście."
Druh Marian (po lewej) i druh Eugeniusz Siluk
w pracowni fizycznej, pierwsi członkowie HKS "Delta"
Stacja SP9ZAK z Lublińca i Kokotka pracowała intensywnie dzięki nieprzeciętnej osobowości jej Twórcy i operatora druha hm. Mariana Ożarowskiego. Od samego początku lublinieccy krótkofalowcy rozbudzali wśród młodzieży harcerskiej (i niezrzeszonej) zainteresowania politechniczne - a szczególnie radiotechnika. Efektem tego był szybki przyrost nowych członków Klubu, którzy uzyskiwali własne licencje krótkofalowe.
Wśród nich byli m.innymi: Mikołaj Studziński (SP9CUH), Leszek Hróst (SP9CUI), Marek Ożarowski (SP9DSS), Leopold Rachwalski (SP9LDH), Karol Wenger (SP9FVL), Janek Kokocinski (SP9DFD). Poza nimi wielu druhów uzyskało licencje II kategorii na OKF oraz znaki nasłuchowe. Od samego zarania współdziałali z Harcerskim Klubem "Delta" starsi krótkofalowcy spoza Lublińca, spośród których na wyróżnienie zasługują: Mieczysław Rudyk z Bytomia (SP9QS), Ginter Kupka z Piekar Ślaskich (SP9ZW) oraz Edward Cyran z Niedobczyc (SP9EK) - głównie z racji wieloletniego uczestnictwa w obozach harcerskich. Tam kształcili młodzież oraz pomagali w rozbudowie Klubu SP9ZAK.
Głównym animatorem działalności krótkofalarskiej w naszym Hufcu oraz na terenie powiatu lublinieckiego był druh hm. Marian Ożarowski (SP9CWJ) były Komendant Hufca w latach 1945-1969, zarazem inicjator i pionier budowy Ośrodka Harcerskiego w Kokotku. W krótkim czasie Hufiec Lubliniecki stanowił ~28% sieci krótkofalarskiej Chorągwi Katowickiej, gdyż obok nasłuchowców i nadawców prężnie działały Kluby harcerskie w Kaletach (SP9ZAG) i w Lublińcu (SP9ZAK).
Zaświadczenie o zarejestrowaniu
Harcerskiego Klubu Łączności "Delta" przy Hufcu Lubliniec
które miało miejsce - 1 listopada 1967r.
Od tego momentu stał się budynkiem na długie lata, "dyspozytorką budowy" - ale także miejscem wielogodzinnych spotkań w gronie instruktorskim, gdzie we wspanialej, niezapomnianej atmosferze, do białego świtu dyskutowano, żartowano i śpiewano. W tym właśnie budynku Radiostacji SP9ZAK z wypiekami na twarzy stara i młoda brać śledziła heroiczne zmagania operatorów "ZOŚKI" z archaicznym początkowo sprzętem radiowym, które zaowocowały wspaniałymi łącznościami z najdalszymi zakątkami kuli ziemskiej, bądź z obozami harcerskimi w kraju i po za jego granicami. Były momenty kiedy Hufiec lubliniecki rozjeżdżał się po Polsce na rożne obozy i Akcje jak np. "Bieszczady 40" czy wymiany z innymi Hufcami wtedy (w epoce bez telefonów komórkowych) mieliśmy z naszymi harcerzami na bieżąco informacje po przez fale radiowe.
W latach 80 ubiegłego wieku drużyna Łączności działająca przy lublinieckim LO, zwyciężyła w Chorągwianych Manewrach Technicznych, były to druhny i druhowie prowadzeni i szkoleni przez dh. hm. Karola.
Każda radiostacja oprócz mocy nadajnika i serca operatora , potrzebuje siły przekazu, która zapewnić możne prawidłowe pole antenowe. W 1970 roku w Kokotku obok budynku radiostacji zainstalowane zostały dwa wysokie maszty, każdy 27 metrów wysokości, a miedzy nimi rozwieszano rożne anteny nadawcze. Ich dokumentacje opracował współbudowniczy Ośrodka - dh Ireneusz Kubat.
Stacja Hufca Lubliniec działała nieprzerwanie z dużymi osiągnięciami praktycznie do śmierci dh hm. Mariana Ożarowskiego (do 1998r).
Dzięki druhowi Marianowi, w wielu miejscach udało się stworzyć podobne Kluby, tak było i w przypadku Klubu w Sadowie, który prowadził przez wiele lat druh Eugeniusz Siluk. Tak o tamtych czasach wspomina: "Nigdy nie zapomnę o pierwszym działającym u nas klubie krótkofalarskim SP9ZAK, jaki o operatorze Marianie SP9CWJ. W tym klubie wyszkolono wielu adeptów krótkofalarstwa. Później wraz z Karolem SP9FVL wystąpiłem z wnioskiem o powołanie do życia drugiego klubu krótkofalarskiego w Lublińcu SP9PEW. Mieliśmy dobre wyniki w szkoleniu młodzieży. Kiedy klub dostał wypowiedzenie z zajmowanego pomieszczenia przeniosłem go do pobliskiej Szkoły Podstawowej w Sadowie. Pod moim nadzorem wiejska młodzież przeprowadzała wiele łączności. Informacja o działalności wiejskiego klubu dotarła aż do Katowic. W 1981 r. do Sadowa przyjechała telewizja z Katowic, aby nagrać program o działalności naszego klubu krótkofalarskiego. Wieść rozeszła się po wsi w błyskawicznym tempie i obok mnie w tym dniu byli nie tylko członkowie klubu, ale i pozostali mieszkańcy Sadowa. Wywiad z nami miał się ukazać w cyklicznym programie Henryka SP6ARR nadawanym przez niego z Wrocławia. W niedziele, 13 grudnia 1981 r. nie obejrzeliśmy jednak tego tylko zobaczyliśmy generała Jaruzelskiego ogłaszającego stan wojenny."
W 1999r. druhowi Silukowi udał się zorganizować wystawę sprzętu radiowego i telekomunikacyjnego - który udało mu się zgromadzić przez wiele lat.
W 1997r. krótkofalarskiego bakcyla połkną druh Grzegorz Maciów, który już po roku nauki pod okiem druha Mariana - zdał egzamin, uzyskał licencję i sam nadawał pod znakiem SQ9HHW. Gdy wydawało się, że wreszcie udało się znaleźć następcę, najpierw niespodziewanie zmarł druh Ożarowski, a rok później ze względów technicznych - SP9 ZAK zamilkł.
Druh Grzegorz Maciów - nadaje z Ośrodka Harcerskiego w Kokotku - 1998r.
Kolejne próby "reanimowania" radiostacji SP9ZAK nie były udane. Na dzień dzisiejszy jest prawie wszystko jest, budynek, są maszty, jest radiostacja ale niestety nie ma człowieka, który by to dalej pociągnął. Piszący te słowa dh.hm. Karol Wenger był naturalnym następca s.p. Mariana, ale jego koleje życia potoczyły się inaczej i od wielu lat mieszka po za Polska. Moja ambicją jest odrodzić SP9ZAK i działalność radiostacji chociażby w okresie akcji letnich .
Kończąc krotka historię działalności Harcerskiej Radiostacji SP9ZAK zadam nam wszystkim pytanie? - Jaka będzie przyszłość amatorskich radiostacji (nie tylko tej naszej harcerskiej)? Weszliśmy w trzecie Tysiąclecie, w dobie anten satelitarnych, powszechnych telefonów komórkowych i światłowodów, uda się młodszym instruktorom ocalić od zapomnienia ten wspaniały romantyzm tamtych lat ?
Czas pokaże.
I pokazał:)
Po wielu latach udało się dzięki dh.hm.Krzysztofowi Zbaczyniakowi i hm. Karolowi Wengerowi przy pomocy krótkofalowców z Klubu SP9PEW w Lublińcu: Jacka Stefaniego i Zbyszka Sotomskiego, oraz przy aprobacie obecnej Komendy Hufca w Lublińcu udało się uzyskać pozwolenia na prace naszej radiostacji harcerskiej SP9ZAK. Druhny i Druhowie od 6 lipca 2016r. nasza radiostacja znowu nadaje z Kokotka, zapraszamy do wizyty naszej radiostacji.
Latem 2018r. w Harcerskiej Izbie Tradycji w Ośrodku Harcerskim Hufca ZHP Lubliniec - powstała wystawa poświęcona druhowi Marianowi Ożarowskiemu i stworzonemu przez niego Klubowi Harcerskiemu "Delta".
We wrześniu 2018r. w Ośrodku odbyła się wyjazdowa zbiórka łącznościowców Chorągwi Śląskiej, w której uczestniczyli druhowie z następujących klubów łączności:
SP9ZAK HKŁ "Delta" Hufiec Lubliniec,
SP9ZBR HKŁ Hufca Tarnowskie Góry,
SP9ZPS HKŁ "Posmyk" Hufca Piekary Sląskie,
SP9ZEW HKŁ "Rezonans" Hufca Zawiercie
SP9ZHR HKK Hufca Chorzów
SP9ZHP CHKŁ Ośrodek Harcerski Chorzów
W latach 2018-2020, nasza radiostacja SP9ZAK okazjonalnie brała udział w różnych zawodach łącznościowych - jak np.: z okazji Dnia Myśli Braterskiej w 2019r. Było to możliwe między innymi dzięki przysposobieniu - części Izby Tradycji Harcerskiej i zainstalowaniu sprzętu w budynku bloku Ośrodka.
Jednak - mamy nadzieję, że przełomowym dla działalności Klubu jest rok 2020 - kiedy to pod czujnym okiem druha Karola Wengera, z radiostacji kokotkowej zaczynają nadawać harcerze najmłodszego pokolenia: druh Olek Kopyto SO9LEK, oraz druh Karol Zbączyniak. Trzymamy za nich kciuki.
Opracowane przez:
hm. Karol Wenger (DL3AU ex SP9FVL) 17.01.2016
Wspomnienia - druh Eugeniusz Siluk
Kamil Wais - Związek Harcerstwa Polskiego w latach 1918-1939. Studia z dziejów organizacji młodzieżowej w II RP - Rzeszów 2007r.
Wiadomości urzędowe - grudzień 1938r, marzec 1939r.
Zdjęcia:
Archiwum Hufca ZHP Lubliniec
Zbiory własne - Karol Wenger
Zbiory własne - Eugeniusz Siluk